Wilk workowaty czyli wilkowór tasmański – kiedy wyginął?

Wilk workowaty – co to za zwierzę?

Wilk workowaty, znany również jako wilkowór tasmański (łac. Thylacinus cynocephalus), to wymarły gatunek drapieżnego torbacza, który niegdyś zamieszkiwał kontynent australijski oraz wyspę Tasmanię. Mimo iż przypominał wilka swoim zachowaniem i budową ciała, nie był bliżej spokrewniony z żadnymi współczesnymi drapieżnikami łożyskowymi – to klasyczny przykład konwergencji ewolucyjnej, w której różne organizmy niezależnie rozwijają podobne cechy w odpowiedzi na podobne warunki środowiskowe.

Wilkowór był największym znanym mięsożernym torbaczem współczesnej epoki. Dorosłe osobniki osiągały długość do 180 cm (z czego około 60 cm przypadało na ogon) i ważyły około 20-30 kg. Ich ciała pokryte były krótką, żółtawoszarą sierścią z charakterystycznymi czarnymi pasami w okolicy zadu, co przywodziło na myśl wygląd tygrysa – stąd też często nazywany był tygrysem tasmańskim.

Gdzie i kiedy żyły wilki workowate?

Wilkowory niegdyś zamieszkiwały niemal całą Australię oraz Nową Gwineę, jednak około 2000 lat temu zniknęły z kontynentalnej Australii, prawdopodobnie na skutek konkurencji ze strony dingo – zdziczałych psów sprowadzonych przez ludzi. Jedynym miejscem, gdzie ssaki te przetrwały do naszej ery, była Tasmania – wyspa oddzielona od głównego lądu cieśniną Bassa.

W środowisku naturalnym wilkowory preferowały lasy eukaliptusowe, tereny zalesione i półotwarte, gdzie prowadziły samotniczy tryb życia. Ich dieta składała się głównie z kangurów, walabii, ptaków oraz małych ssaków.

Kiedy dokładnie wyginął wilk workowaty?

Ostatni znany wilkowór tasmański zmarł 7 września 1936 roku w ogrodzie zoologicznym Beaumaris w Hobart, stolicy Tasmanii. Nieoficjalnie jednak wiele osób twierdzi, że widziało wilkowory jeszcze przez dekady po tej dacie, co było źródłem licznych spekulacji i teorii spiskowych dotyczących rzekomego przetrwania gatunku. Niemniej oficjalnie uznaje się, że gatunek wymarł w XX wieku – 7 września został nawet ustanowiony jako Dzień Zagrożonych Gatunków w Australii.

Warto zaznaczyć, że już na początku XX wieku populacja wilkoworów była poważnie zagrożona, a rozmnażające się trudności pomogły przyspieszyć proces wyginięcia. Ochrona gatunku przyszła zbyt późno – ustawowo wilkowory zostały objęte ochroną dopiero w lipcu 1936 roku, zaledwie dwa miesiące przed śmiercią ostatniego osobnika.

Dlaczego wilkowory wyginęły?

Przyczyn wyginięcia tego niezwykłego drapieżnika było wiele. Głównym czynnikiem był człowiek – rolnictwo i ekspansja osadnictwa europejskiego po 1803 roku spowodowały masowe niszczenie siedlisk wilkoworów. Dodatkowo byli oni intensywnie tępieni przez hodowców owiec, którzy obwiniali je za ataki na swoje stada. Rząd tasmański wprowadził nawet nagrody za zabicie wilkowora – od 1888 do 1909 roku wypłacono nagrody za ponad 2000 martwych osobników.

Do innych przyczyn zalicza się również:

• choroby zakaźne przeniesione przez zwierzęta domowe i dzikie,
• konkurencję ze strony zdziczałych psów i lisów,
• zmniejszenie bazy pokarmowej wskutek wylesiania i wypalania łąk.

Nie bez znaczenia było też to, że wilkowory miały bardzo niski wskaźnik rozrodu. Jako torbacze rodziły kilka bardzo niedojrzałych młodych, z których zazwyczaj przeżywały tylko 2–4 sztuki. Samice miały cztery sutki, co ograniczało liczbę możliwych potomków przy każdym miocie.

Czy wilk workowaty mógł przetrwać do dziś?

Pytanie o to, czy wilkowór tasmański naprawdę wyginął, fascynuje zarówno naukowców, jak i miłośników przyrody. Istnieją liczne doniesienia o rzekomych spotkaniach z tym zwierzęciem – od przypadkowych obserwacji w tasmańskich lasach, po nagrania z kamer pułapkowych. Niestety, żadna z tych relacji nie została definitywnie potwierdzona, a brak dowodów genetycznych lub fizycznych (np. ciała, skóry) pogłębia sceptycyzm świata naukowego.

Mimo to nadzieje odradzają się co pewien czas, szczególnie gdy pojawiają się nowe techniki badawcze, np. analiza DNA ze starych okazów muzealnych czy monitoring terenów potencjalnego zamieszkania. W 2020 roku rząd australijski opublikował listę 8 wiarygodnych relacji o wilkoworach z ostatnich lat, które wciąż są przedmiotem badań.

Kluczowe informacje: ile ważył wilkowór i jak wyglądał?

Wygląd wilkowora powodował wiele mylnych skojarzeń – niektórzy uznawali go za rodzaj dzikiego psa, inni za krzyżówkę lisa i tygrysa. W rzeczywistości był to jednak torbacz, z wyglądu przypominający przerośniętego kojota z mocno umięśnionymi kończynami i sztywnym ogonem przypominającym ogon kangura. Głowa była wydłużona, z szerokim pyskiem i mocnymi szczękami, wyposażonymi w 46 ostrych zębów.

Dorosły osobnik ważył od 20 do 30 kg, mierzył do 180 cm długości (z ogonem), a w kłębie osiągał około 60 cm wysokości. Charakterystyczne pasy na tylnej części ciała służyły zarówno jako kamuflaż, jak i sposób komunikacji wewnątrz gatunku. Samce i samice wyglądały bardzo podobnie, choć samce były nieco cięższe.

Klonowanie wilkowora – czy możliwe jest jego wskrzeszenie?

Wraz z rozwojem genetyki i biotechnologii coraz więcej mówi się o próbie sklonowania wilkowora tasmańskiego. W 2022 roku zespół australijskich i amerykańskich naukowców ogłosił ambitny projekt „wskrzeszenia” gatunku poprzez wykorzystanie technologii CRISPR i materiału genetycznego pobranego z zachowanych okazów muzealnych. Projekt zakłada stworzenie hybrydowego embrionu w oparciu o materiał genetyczny bliskich krewnych wilkowora, takich jak niektóre gatunki torbaczy np. niełaz rudy (Dasyurus viverrinus).

Eksperci są jednak podzieleni w ocenie tej inicjatywy. Jedni twierdzą, że to przełom na miarę epoki, który może pomóc odtworzyć zaginiony ekosystem. Inni wskazują na ogromne trudności techniczne, etyczne oraz ryzyko nieprzewidywalnych konsekwencji przy wprowadzaniu takiego neowilkowora do naturalnego środowiska.

Wilkowór w kulturze i sztuce

Wilk workowaty stał się ikoną nie tylko zoologii, ale również kultury popularnej. Jego podobizna pojawia się na monetach, znaczkach, plakatach i w rzeźbach ulicznych w Australii. Jest bohaterem licznych książek, filmów dokumentalnych i programów przyrodniczych. Opowieści o rzekomych spotkaniach z wilkoworami stają się materiałem dla filmów sensacyjnych i programów typu „Fakt czy mit?”.

W Tasmanii wilkowór urósł wręcz do rangi symbolu lokalnej tożsamości – jego wizerunki pojawiają się na herbach, godłach i nazwach firm oraz organizacji działających na wyspie. Choć fizycznie już nie istnieje, duch wilkowora wciąż żyje w świadomości ludzi jako przypomnienie o kruchości ekosystemów i skutkach ludzkiej ingerencji w naturę.