Najbardziej jadowite pająki w Polsce. Które gatunki gryzą i jakie są objawy?

Czy w Polsce występują jadowite pająki?

Chociaż Polska nie kojarzy się z egzotycznymi, niebezpiecznymi zwierzętami, to jednak nawet w naszym klimacie można spotkać pająki, które są jadowite. Warto jednak zaznaczyć, że większość rodzimych gatunków nie stanowi poważnego zagrożenia dla człowieka. Jad pająków służy przede wszystkim do unieszkodliwiania ofiar – najczęściej much i innych owadów – i rzadko bywa niebezpieczny dla ludzi. Mimo to, ugryzienie niektórych z nich może powodować nieprzyjemne objawy, a nawet reakcje alergiczne.

Najczęściej spotykane jadowite pająki w Polsce

W Polsce żyje około 800 gatunków pająków. Zdecydowana większość z nich jest nieszkodliwa dla ludzi. Poniżej przedstawiamy te, które mogą zaciekawić – lub zaniepokoić – ze względu na potencjalnie bolesne ugryzienie:

• Kątnik domowy (Tegenaria domestica) – często spotykany w piwnicach, garażach i starych budynkach. Ugryzienie może przypominać ukąszenie osy – bolesne, ale niegroźne.
• Kątnik większy (Eratigena atrica) – większy kuzyn kątnika domowego, również często pojawiający się w domach. Jego ugryzienie może spowodować zaczerwienienie, ból, a nawet niewielki obrzęk.
• Zbrojnik (Cheiracanthium punctorium) – uważany za najniebezpieczniejszego pająka żyjącego w Polsce. Jest jadowity, a jego ugryzienie może wywołać silne objawy, przypominające reakcję alergiczną.
• Kolczak zbrojny (Cheiracanthium mildei) – bardzo podobny do zbrojnika; jego ukąszenia bywają bolesne i mogą prowadzić do miejscowego zapalenia.

Zbrojnik – najbardziej jadowity pająk w Polsce

Zbrojnik (Cheiracanthium punctorium) to pająk, którego obecność w Polsce budzi największe emocje – bywa mylony z egzotycznymi gatunkami. Występuje głównie w cieplejszych rejonach kraju: na południu i wschodzie, ale z powodu zmian klimatu jego zasięg się poszerza. Dorosły osobnik ma ciało długości około 1 cm, a z odnóżami może przekraczać 2,5 cm. Ma żółtozielone zabarwienie i silnie rozwinięte szczękoczułki.

Jad zbrojnika jest na tyle silny, że jego ukąszenie może wywołać ból porównywalny do ukąszenia szerszenia. Objawy to m.in. zaczerwienienie, silny obrzęk, pieczenie oraz uczucie gorąca w miejscu ukąszenia. W nielicznych przypadkach mogą pojawić się też objawy ogólnoustrojowe, takie jak gorączka, osłabienie czy zawroty głowy – szczególnie u osób uczulonych.

Jak rozpoznać ugryzienie pająka?

Ukąszenia pająków bywają trudne do zidentyfikowania, ponieważ często mylone są z ukąszeniami przez inne owady. Typowe objawy ugryzienia przez jadowitego pająka obejmują:

• ból w miejscu ukąszenia (od lekkiego do silnego),
• zaczerwienienie i opuchliznę,
• swędzenie lub pieczenie,
• czasami pojawienie się pęcherza lub martwiczego owrzodzenia (rzadko),
• objawy ogólne: gorączka, nudności, bóle głowy – najczęściej u osób uczulonych.

Jeśli ukąszenie wiąże się z nasilającym się bólem, rozległym obrzękiem lub pojawieniem się innych niepokojących objawów, warto zasięgnąć porady lekarskiej.

Czy pająki aktywnie atakują ludzi?

To jedno z najczęściej zadawanych pytań, gdy temat rozmowy schodzi na jadowite pająki. Odpowiedź brzmi: nie, pająki nie atakują człowieka, jeśli nie poczują się zagrożone. W większości przypadków do ukąszenia dochodzi przypadkiem – np. kiedy nieopatrznie usiądziemy na pająku lub włożymy rękę do buta, w którym ukrył się owad. Pająki są zwierzętami skrytymi, które unikają kontaktu z człowiekiem.

Dlatego też nie należy panikować na widok pająka – nawet tego większych rozmiarów. W domu najlepiej odłowić go do pojemnika i wynieść na zewnątrz. A jeśli znajdziemy gniazdo lub pająka o nietypowym wyglądzie, warto skonsultować się z entomologiem lub specjalistyczną służbą dezynsekcyjną.

Jak chronić się przed ugryzieniem jadowitego pająka?

Choć ryzyko ukąszenia przez pająka w Polsce jest stosunkowo niskie, warto zachować podstawowe środki ostrożności. Oto kilka praktycznych wskazówek:

• Regularne sprzątanie i wietrzenie pomieszczeń, szczególnie strychów, piwnic i garaży.
• Unikanie zostawiania odzieży i obuwia na podłodze – przed założeniem butów warto je sprawdzić.
• Zakładanie rękawic podczas prac ogrodowych, zwłaszcza przy przesuwaniu drewna czy kamieni.
• Zamykanie okien na noc lub montaż moskitier w miejscach, gdzie pojawiają się owady.

Pająki wchodzą do domów głównie jesienią, kiedy szukają schronienia na zimę. W tym okresie ich obecność we wnętrzach może być bardziej zauważalna.

Co zrobić, jeśli ukąsił mnie pająk?

Jeśli ugryzł Cię pająk, nie wpadaj w panikę. Ocenie sytuacji powinny towarzyszyć spokój i obserwacja objawów. W pierwszej kolejności:

1. Umyj dokładnie miejsce ukąszenia wodą z mydłem.
2. Nałóż zimny kompres lub lód, aby zredukować ból i obrzęk.
3. Unikaj drapania lub uciskania miejsca ugryzienia.
4. Jeśli wystąpią silne objawy: gorączka, trudności w oddychaniu, nasilający się ból – skonsultuj się z lekarzem lub udaj się do najbliższego punktu medycznego.

Jeśli to możliwe, sfotografuj pająka – pomoże to lekarzowi w identyfikacji gatunku i właściwej ocenie ryzyka. W przypadku osób uczulonych na jad owadów, wskazane jest noszenie przy sobie zestawu przeciwwstrząsowego (np. adrenaliny w ampułkostrzykawce).

Mit czy prawda: Czy czarna wdowa i pustelnik brunatny żyją w Polsce?

Internet co jakiś czas obiega informacja o pojawieniu się w Polsce czarnej wdowy (Latrodectus mactans) czy pustelnika brunatnego (Loxosceles reclusa) – dwóch wyjątkowo jadowitych gatunków pająków. Jednak do tej pory nie potwierdzono żadnych trwałych populacji tych pająków w naszym kraju.

Pojedyncze przypadki ich znalezienia zwykle dotyczą osobników zawleczonych przypadkowo – np. z transportami bananów lub innego towaru z krajów bardziej tropikalnych. Panuje przekonanie, że wciąż nie są w stanie utrzymać populacji w naszym klimacie – choć wraz z postępującym ociepleniem nie można tego całkiem wykluczyć.